In ons land genieten wij alweer 77 jaar lang van vrijheid. Wij zijn vrij van geweld en onderdrukking. Vrij om te denken en te zeggen wat wij vinden. In ons land is vrijheid een vanzelfsprekendheid waar we zelden bij stil staan. Ook al is vrijheid minder een vanzelfsprekendheid dan zij ooit was.
Er zijn bewegingen in de samenleving die mensen onzeker maakt, uit elkaar drijft en zelfs tegen elkaar opzet. Bewegingen die knagen aan onze vrijheid, letterlijk en figuurlijk. Kijk maar naar de omstandigheden in de Ukraine, maar ook naar wat wij nu kunnen betekenen, een stukje vrijheid geven, voor de mensen die naar Nederland komen. Het maakt eens te meer duidelijk dat vrijheid geen gegeven is, ons niet in de schoot geworpen is, maar dat wij onze vrijheid moeten verdedigen. Vrijheid vereist inzet, elke dag weer.
Op 4 mei herdenken we alle Nederlandse slachtoffers sinds de Tweede Wereldoorlog en bewijzen we eer aan militairen en burgers die stierven in oorlogssituaties en bij vredesoperaties. Vandaag op deze plek in Geldermalsen maar tegelijkertijd in de meeste andere dorpen in de gemeente West Betuwe.
Dodenherdenking is meer dan alleen een kranslegging en twee minuten stilte. Telkens staan we stil bij de vraag wat herdenken eigenlijk is en waarom we het elk jaar opnieuw doen. Dit jaar is het landelijke thema van de Nationale Herdenking: “Vrijheid in verbondenheid”
In Nederland wordt het einde van de bezetting in 1945 ieder jaar met dans, muziek en gezelligheid herdacht. Zelfs de afgelopen twee jaar, toen de coronacrisis roet in het eten gooide, werd 5 mei op allerlei inventieve manieren gevierd. We konden weliswaar niet fysiek bij elkaar komen, maar door de organisatie van online events werd het toch nog een gezamenlijk feest.
Dat uitbundige vieren heeft ongetwijfeld te maken met het grote belang dat aan de waarde wordt gehecht die op 5 mei centraal staat. Als je aan Nederlanders vraagt wat ze goed vinden gaan in hun land en waar ze trots op zijn, dan noemen ze opvallend vaak “vrijheid”. Die trots op vrijheid leeft breed. Zowel vrouwen als mannen, jongeren als vijftigplussers, lager als hoger opgeleiden zien vrij zijn als een cruciale Nederlandse eigenschap.
Wat dat precies inhoudt, is niet voor iedereen even gemakkelijk te benoemen. Maar vaak bedoelen we daarmee dingen als de “vrijheid” te gaan en te staan waar je wilt, keuzevrijheid en aan niemand verantwoording hoeven afleggen.
“De Vrijheid”, zo heet nu de molen op de dijk van Beesd. Van naam omgedoopt als herinnering na de restauratie in de jaren 60. Ten tijde van de oorlog woonde daar een molenaarszoon. Hij kreeg verkering met een meisje dat hem passeerde tijdens haar fietstocht van en naar Mariënwaerdt waar zij werkte voor twee freules.
Hun liefde had grote gevolgen, beiden waren betrokken in het ondergrondse verzet tegen de Duitsers. Met de molenwieken gaf hij signalen aan Engelse vliegtuigen, die munitie voor het verzet uitwierpen boven het landgoed. En zij was koerierster van het illegale blad Trouw. Ook haalde ze met een van de freules Joodse kinderen op uit Amsterdam om ze onder te brengen op het landgoed. Andere onderduikers en neergestorte Britse vliegers vonden daar ook onderdak, in een van de vele boerderijen en huizen.
Na de oorlog heeft ze vrijwillig het initiatief genomen om elk jaar op 4 mei op het graf seringen te leggen van een omgekomen Britse piloot. De laatste jaren ook in aanwezigheid van diens familie uit Engeland.
Nu nemen wij de vrijheid om bloemen te leggen bij monumenten en graven verspreid door de gemeente West Betuwe. Het is een klein gebaar, maar we kunnen meer dan we denken.
Sommigen doen het door geld te geven aan organisaties die zich inzetten voor vrijheden, anderen zetten zich fysiek in door bijvoorbeeld scholen te bouwen of waterputten te slaan. Maar niet alleen hulp ver weg, ook dagelijks en dichtbij je realiseren dat vrijheid van ons allemaal is.
Aan de vooravond van 5 mei waar we stil staan bij onze vrijheid en die uitbundig mogen vieren, is het goed een ogenblik stil te staan om weer helder voor ogen te hebben wie ons die vrijheid teruggaven. Het is goed voor ogen te hebben dat velen, ook na 1945 zich hebben ingezet voor de vrijheid van anderen en dat soms ook met hun leven hebben betaald. En dat nog steeds mensen zich inzetten voor fundamentele vrijheden. Dat besef draagt ons op om te blijven nadenken over wat wij moeten doen voor die vrijheid wereldwijd.